Кез келген дәстүрлі мәдениетте күн мен түннің теңелу күндерінде ұйымдастырылатын күнтізбелік мерекелер бар. Мамандар қазақтар арасында Наурыз (көктем), Қымызмұрындық (жаз), әйелдердің салт-дәстүрі Шашыратқы (күз), Соғым басы (қыс) ғұрыптық мерекесін атап өтеді. Бірақ бұл циклдің өзінде қазақ қонысының кең аумағында бір-бірінен географиялық алшақ жатқан аймақтардың әртүрлі климаттық циклдеріне байланысты уақыт бойынша ауытқулар болуы мүмкін.
«Наурыз» сөзінің өзі ежелгі ирандық екі сөздің қосындысынан шыққан: ноу (жаңа) және роуз (күн). Зороастризмнің канондық шеңберінен бастау алған бұл мереке жылдан жылға қайталанып отыратын күнтізбелік-маусымдық оқиға және күн хронологиясының басы болып табылады. Наурыз мейрамынан шаруашылық айналым және онымен бірге жүретін өтпелі сипаттағы салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар кешені басталады.
Жаз айлары – Наурыздан кейін келетін жаз мезгілі Жақсылықпен, ал қыс айлары Жамандықпен байланыстырылып, мерекенің басталуы бірінші – жылы жаздың жеңіс күні болып саналды. Наурыз қарсаңында ежелгі түркілер су қоймаларын, бұлақтарды, қайнарларды, құдықтарды тазартқан, яғни табиғат тазалықпен, ізгілікпен жуылады деп сенген. Мерекеде барлық реніштер кешіріліп, жанжалдасып жүргендер міндетті түрде татуласқан. Наурыз алдындағы түні, наным-сенім бойынша, бақыт әкелетін Қыдыр ата келеді. Сондықтан Наурыз қарсаңында, оның келуін күткен түні барлық қазандар мен ыдыстар сүтке, айранға, бұлақ суына, яғни қасиетті сусындарға толтырылды. Наурызда қазақтар бір-біріне: «Ақ мол болсын» деп астарлы мағынада амандық, бақыт тілейді.
